Megan Gonsalves, Netcare Akeso se krisislyn en bemarkingsbestuurder, beklemtoon die belangrikheid van tydige ingryping in selfmoordvoorkoming. “Een oproep om selfmoordvoorkoming kan ’n lewe red,” sê sy. “Vyf minute tussen nou en vir altyd kan die verskil maak.”
Vyf minute tussen nou en vir altyd: Een oproep kan ‘n lewe red
Selfmoord is dalk ‘n ongemaklike onderwerp – maar om daaroor te praat is baie nodig aangesien dit kan help om tragiese, ontydige sterftes te voorkom.
Wêreldselfmoordvoorkomingsdag, ‘n jaarlikse bewusmakingsdag wat op 10 September 2024 gevier word, beklemtoon die belangrikheid van deurlopende bewusmaking en openbare opvoeding om selfmoordsyfers te help verminder en betyds diegene te bereik wat professionele ondersteuning benodig.
“Selfmoord is kompleks en daar is selde ‘n enkele beslissende faktor, maar depressie, angs en dwelmmisbruik, sowel as interpersoonlike konflikte of ‘n krisis, is dikwels onderliggende risikofaktore,” sê Megan Gonsalves, Netcare Akeso se krisislyn en bemarkingsbestuurder.
“Terwyl sommige selfmoorde maande vooruit noukeurig beplan word, blyk baie impulsief te wees en kan hulle binne ure of minute nadat hulle uitgedink is, uitgevoer word. ‘n Studie deur die Harvard Skool vir Openbare Gesondheid het bevind dat een uit elke vier oorlewendes van byna dodelike selfmoordpogings minder as vyf minute lank beraadslaag het voordat hulle op die impuls opgetree het, en ‘n skamele 13% van diegene met wie onderhoude gevoer is, het langer as ‘n dag aan selfmoord gedink.
“Ander studies dui daarop dat byna die helfte van mense selfmoord probeer pleeg binne net 10-minute nadat die idee in hul gedagtes opgekom het, terwyl Australiese navorsing aangedui het dat 40% binne die eerste vyf minute na selfmoordgedagtes opgetree het,” sê Gonsalves.
“Dit is baie ontstellend dat ‘n mens binne vyf minute kan besluit om sy lewe vir ewig te beëindig. Netcare Akeso skep bewustheid met ’n veldtog Een Oproep – die verskil tussen nou en vir altyd om in te gryp in hierdie deurslaggewende minute wanneer ’n persoon dalk selfmoord oorweeg.”
Hierdie veldtog het ten doel om individue wat selfmoord oorweeg te help om los te kom van die ‘mis’ waarin hulle vasgevang voel en in ‘n duideliker en helderder ruimte in te beweeg waar hoop gevind kan word buite die onmiddellike krisis wat hulle ervaar.
“Een oproep om by ‘n vriend, kollega of familielid wat deur ‘n moeilike tyd gaan in te loer, of een oproep na ‘n geestesgesondheidshulpbron om hulp te verleen kan die verskil maak tussen lewe en dood vir iemand wat selfmoord oorweeg,” sê Gonsalves.
Vyf stappe om ‘n persoon in gevaar te help
“Dit kan uitdagend wees om te weet hoe om iemand wat dalk selfmoordgedagtes het, die beste te benader, maar hou in gedagte dat hierdie gesprek direk moet wees om die risiko’s vas te stel en om te bepaal wat gedoen kan word om die persoon te help,” sê Gonsalves.
Vyf praktiese stappe wanneer jy bekommerd is dat iemand in gevaar kan wees:
Vra: Wees reguit deur die persoon te vra of hulle aan selfmoord dink of planne het om hulself skade aan te doen.
Wees daar: Luister sonder oordeel is die sleutel om meer te verstaan oor wat die persoon dink en voel. Onthou, dit is ook nie vir hulle ‘n maklike gesprek nie. Jy hoef nie raad te gee nie; luister net en wees daar vir hulle.
Help hulle om veilig te bly: Moenie die persoon alleen los nie. Waar moontlik, verminder toegang tot enige skadelike items of areas waar selfmoord gepoog kan word. Om die persoon te vra of hulle ‘n plan het, kan help om hierdie faktore te identifiseer en help om hulle veilig te hou as selfmoordgedagtes voor kom.
Maak kontak met professionele hulp: Daar is baie hulpbronne en selfmoordhulplyne wat gekontak kan word, insluitend die Netcare Akeso 24 uur krisislyn by 0861 435 787 en die Suid-Afrikaanse Angs- en Depressiegroep (SADAG) 24-uur selfmoordkrisishulplyn by 0800 567 567. Help om die persoon na ‘n veilige plek te lei vir ondersteuning en, indien moontlik, help hulle om na hierdie hulpbronne uit te reik.
Opvolg: Bly in kontak met die persoon na die krisis of nadat hulle ‘n professionele persoon gekontak het. Deurlopende ondersteuning is belangrik vir geestesgesondheid en welstand.
“Tragies genoeg bly stigma die vernaamste hindernis vir mense wat hulp soek wanneer hulle die potensiële risiko loop om selfmoordgedagtes te ontwikkel. Dit kan beïnvloed word deur die taboe wat baie voel wanneer dit kom by die bespreking van geestesgesondheid en ‘n misplaaste, hoewel wydverspreide samelewingsoortuiging dat nie van selfmoord gepraat moet word nie. Dit bou net voort op gevoelens van skaamte of mislukking wat in die pad staan van mense om uit te reik wanneer hulle ondersteuning en behandeling nodig het.
“Hoe meer mense praat om selfmoordvoorkomingstrategieë aan te moedig en weet hoe om ondersteuning te bied aan iemand wat in gevaar kan wees, hoe groter is ons kans om die stigma uit die weg te ruim en die onkwantifiseerbare las van tragedie wat die selfmoordsyfer verteenwoordig, te verminder.
Spreek mites oor selfmoord aan
Mite 1: Praat oor selfmoord sal selfmoordpogings aanmoedig
“Om oor selfmoord te praat, kan help om selfmoordgedagtes te verminder. Om oor hierdie moeilike onderwerpe te praat, verhoog die waarskynlikheid dat iemand hulp soek. Om ’n gesprek oor selfmoord te voer, kan help om alternatiewe sienings te verskaf vir iemand wat sukkel om buite hul spesifieke bestaande omstandighede te sien,” sê Megan Gonsalves, Netcare Akeso se krisislyn en bemarkingsbestuurder.
“Om iemand in ’n krisis te vra of hulle aan selfmoord dink, kan help om ’n gesprek te open wat hulle andersins dalk nie weet hoe om te begin nie.”
Mite 2: Selfmoorde gebeur sonder waarskuwing
“Terwyl mense nie altyd hul gedagtes deel nie, het sommige studies bevind dat byna 50% van mense wel vir iemand vertel van hul selfmoordgedagtes of -gedrag. Dit is nie altyd voor die hand liggend of direk nie, maar kan deur nie-verbale gebare of subtiele opmerkings wees.
“Selfs as iemand nie direk sê dat hulle dalk selfmoordgedagtes ervaar nie, is daar dikwels waarskuwingstekens om voor op te let,” sê sy.
- Praat oor selfmoord, met uitsprake soos “Ek wens ek was dood”, “Ek wens ek was nie gebore nie”, of beheptheid met die dood of doodgaan
- Toegang tot wapens of middele om hul eie lewe te neem, of betrokke te raak by riskante of selfvernietigende gedrag
- Onttrek van sosiale kontak en isoleer van ander
- Voel vasgevang, hopeloos of hulpeloos oor ‘n situasie
- Verhoogde gebruik van alkohol of dwelms
- Om besittings weg te gee of hul sake ‘in orde’ te kry en van mense afskeid te neem asof hulle hul nie weer sal sien nie
- Persoonlikheidsveranderinge, erge angs of geïrriteerdheid
- Uiterste veranderinge in normale roetine, soos slaappatrone
- Vorige geskiedenis van selfmoordpogings
- Ervaar trauma of krisis
Mite 3: Sodra ‘n persoon selfmoord in gedagte het, kan jy hom nie keer nie
“Selfmoord kan onvoorspelbaar wees, maar in baie gevalle kan dit voorkombaar wees. ’n Persoon wat aan selfmoord dink, ervaar dikwels hopeloosheid of uiterste emosionele pyn en om hulle te help om daardie gevoelens aan te spreek en ondersteuning te soek, kan ’n lewensreddende verskil maak,” sê Gonsalves.
Mite 4: Mense wat dreig met selfmoord soek aandag
“Enige dreigement of sprake van selfmoord moet ernstig opgeneem word. Sommige mense maak oop vir diegene rondom hulle oor hoe hulle voel, wat ‘n manier kan wees om hulp te vra. As iemand praat oor die gevoel van selfmoord, is dit belangrik om vriendelik en sensitief te wees, blaam of oordeel te vermy en direkte vrae te vra om die risiko’s te verstaan,” sê Gonsalves.
“Konneksie met professionele geestesgesondheid of mediese ondersteuning moet aangemoedig en gefasiliteer word indien nodig.
