Hollywood en ander populêre media het skisofrenie verander in waarskynlik die mees misverstaande van alle geestestoestande.
Die kompleksiteit van skisofrenie, en die feit dat die aard daarvan homself oopstel vir dramatiese interpretasies, kan help om te verduidelik hoekom daar soveel wanopvattings rondom die siekte is.
Skisofrenie is ‘n geestesversteuring wat ongeveer 1 uit elke 100 mense affekteer. Die eerste ding wat ons moet weet is dat skisofrenie nie “gesplete persoonlikheid” of “veelvuldige persoonlikhede” beteken nie. Alhoewel skisofrenie sommige oorvleuelende simptome met hierdie toestand kan bied – formeel bekend as dissosiatiewe identiteitsversteuring (DID) – moet hulle nie verwar word nie.
Nog ‘n mite wat uit die weg geruim moet word, is dat individue wat met skisofrenie leef gevaarlik is, terwyl hulle nie meer gevaarlik of gewelddadig is as ander mense in die algemene bevolking nie.
Die Direkteur van Mediese Sake van Janssen Suid-Afrika, Moustafa Kamel, sê: “Bipolêre versteuring en skisofrenie is twee verskillende geestesgesondheidstoestande, maar hulle kan ‘n paar ooreenkomste deel. Albei toestande kan veranderinge in bui, denke en gedrag veroorsaak. Die spesifieke simptome van elke toestand verskil egter.”
“Bipolêre versteuring is ‘n gemoedsversteuring wat uiterste gemoedskommelings veroorsaak, van manie tot depressie. Manie is ‘n tydperk van abnormaal verhoogde bui, energie en aktiwiteit. Depressie is ‘n tydperk van hartseer, hopeloosheid en verlies aan belangstelling in aktiwiteite. Mense met bipolêre versteuring kan beide manie en depressie ervaar, of hulle kan net die een of die ander ervaar. Skisofrenie is ‘n geestesversteuring wat veroorsaak dat mense voeling met die werklikheid verloor. Mense met skisofrenie kan hallusinasies ervaar, wat dinge sien of hoor wat nie daar is nie, of waanbeelde, wat valse oortuigings is. Hulle kan ook sukkel om duidelik te dink, te konsentreer en besluite te neem.”
“Terwyl bipolêre versteuring en skisofrenie verskillende toestande is, kan hulle soms met mekaar verwar word. Dit is omdat sommige van die simptome van die twee toestande oorvleuel. Byvoorbeeld, mense met beide bipolêre versteuring en skisofrenie kan hallusinasies en delusies ervaar. Daar is egter ook ‘n paar belangrike verskille tussen die twee toestande. Byvoorbeeld, mense met bipolêre versteuring ervaar gewoonlik veranderinge in bui, terwyl mense met skisofrenie dit gewoonlik nie doen nie.”
“Daar is ‘n genetiese faktor hierin,” verduidelik Kamel, “maar ons kan nie omgewingsinvloede uitsluit nie – soos ‘n stresvolle huisomgewing en leefstylfaktore soos verbruik van dagga – wat daardie genetiese neigings kan vererger en ontketen, en sodoende bydra tot die voorkoms en omvang van die siekte.”
Die graad van intensiteit van die siekte, en tipe simptome wat ervaar word, verskil van een pasiënt tot die volgende, en dit maak diagnose, behandeling en versorging nogal ‘n komplekse proses. “Maar,” gaan Kamel voort, “met ’n versigtige benadering, sal die meeste simptome van skisofrenie aansienlik verminder, en die waarskynlikheid van ’n herhaling kan verminder word met voldoende behandelingsregimes.”
Met die vroeër genoemde onakkurate uitbeelding van hierdie toestand, is daar ‘n stigma verbonde daaraan, soos baie ander geestestoestande. Charlene Sunkel, ‘n persoon met persoonlike ervaring van skisofrenie en stigter en hoof uitvoerende beampte van Global Mental Health Peer Network sê: “Skisofrenie is waarskynlik een van die mees misverstaande geestesgesondheidstoestand en die mees gestigmatiseerde en gediskrimineerde – tot nadeel van ‘n persoon se herstelreis. Ek leef met skisofrenie, ek is eerstens ‘n persoon, ek word nie deur my diagnose gedefinieer nie, en ek is in staat om geestesgesondheid en welstand te hê ten spyte van my diagnose. Die verandering moet by almal begin: persone wat met skisofrenie leef, moet weet dat hulle die lewe waardig is, gesinne wat ondersteun moet word om hulle in staat te stel om hul geliefdes te ondersteun, gemeenskappe om ‘n veilige en empatiese samelewing te skep, en regerings en diensverskaffers om dienste te skep en ondersteuning wat waardig is, gefokus op herstel nie ondergang nie, en wat menseregte respekteer en beskerm.”
Kamel verseker ons dat navorsing lei tot innoverende en veiliger behandelings: “Kenners ontrafel ook die oorsake van die siekte deur genetika te bestudeer, gedragsnavorsing te doen en gevorderde beeldvorming te gebruik om na die brein se struktuur en funksie te kyk. Hierdie benaderings hou die belofte in van nuwe en doeltreffender terapieë.”
Ten slotte, al is dit ‘n chroniese toestand sonder genesing, is dit ver van ‘n hopelose scenario. En meer onlangs ontwikkelde, langwerkende antipsigotika laat pasiënte nou toe om hul medikasie minder gereeld te neem – maar met meer volgehoue en betroubare resultate.
