14 April 1906
Een van die wortels van die Bambata/Bambatha-rebellie kan herlei word na die volgehoue druk deur koloniale owerhede op tradisionele samelewings om inheemse volke in die Europese beheerde arbeidsmark te dwing.
Ontevredenheid het opgewel onder baie van die Swart mense in Natal, veral met betrekking tot die toekenning van grond vir suikerplantasies en die swaar belastinglas wat die Koloniale Regering op Swartes in Natal opgelê het.
Nadat koning Dinizulu deur die Natalse Regering onttroon is, het die tradisionele lewenswyse van die Zoeloevolk opnuut onder druk gekom, aangesien die koloniale administrasie voortgegaan het met sy beleid om pre-koloniale sosiale strukture aan die Koloniale doel te onderwerp. Hierdie beleid was bekend as indirekte reël.
Bambata is in 1865 in die Mpanza-vallei gebore. Hy was hoof van die Amalondi, wat gebiede van Mvoti, New Hanover, Umgeni die Lions River Magistracies beset het. Hy is as ‘n kundige skut beskou. Volgens koloniale rekords het Bambatha ‘n reputasie gehad dat hy ‘n moeilikheidmaker was, en die koloniale regering het tot op die punt gekom waar hulle hom as ‘n tradisionele leier sou onttroon.
Bambatha het geweet van hierdie komplot, en dit is onduidelik of die aanklagte van nie-betaling van belasting eg was, of ‘n komplot om hom te ontsetel nie. Toe Bambata gedagvaar is om voor die landdros in Greytown te verskyn op hierdie aanklagte, het Bambata eerder die oudstes van sy hoofmanskap gestuur om hom te verteenwoordig. Van die eerste aanduidings van ‘n broeiende rebellie was die moord op ‘n boer, Henry Smith, op 17 Januarie 1906 deur een van sy werkers. Toe hy tydens sy verhoor ondervra is, het die werker erken dat hy die boer vermoor het uit wrok omdat hy ‘n arbeidsverhouding met hom moes aangaan om belasting te betaal.
In reaksie op Bambata se weiering om belasting te betaal, het die koloniale regering van Natal ‘n gewapende mag gestuur om hom in hegtenis te neem. Bambatha het saam met sy gesin na die Mpanza-vallei gevlug en is toevlug gegee deur die Zoeloe-koning, Dinizulu.
Op 14 April 1906 het die Natalse Regering ‘n beloning van £500 aangebied vir die arrestasie van Bambata. Toe hy teruggekeer het na sy opperhoofskap, het Bambata ontdek dat die koloniale regering sy oom as heerser in sy plek aangestel het. Nadat hy sy oom onttroon het, het Bambata en sy volgelinge na die Nkandla-woude gevlug en vandaar voortgegaan om ‘n guerrilla-oorlog teen die koloniale regering te voer.
Regeringsmaatreëls om hierdie rebellie deur Bambata te onderdruk, het net gedien om hom meer steun onder die Zoeloe-volk te werf, en baie opperhoofde het by hom aangesluit. Op 5 Mei 1906 het Bambata se magte ‘n koloniale mag betrek wat uitgestuur is om die rebellie vir goed te beëindig. Die koloniale, gewapen met vuurwapens, het Bambata se magte groot verliese toegedien. Bambata is gedwing om te vlug, maar sy magte is in die Mome-kloof opgespoor. In die geveg wat gevolg het, is Bambatha gevange geneem en doodgemaak op 10 Junie 1906.
Verwysings: The Bhambatha Rebellion,(aanlyn), beskikbaar by: greytown.co.za [Besoek 5April 2010] The Bambatha Rebellion of 1906,(aanlyn), beskikbaar by: militariacollector.co.za [Besoek 5 April 2010] Gillings. K, (datum onbekend), The Death of Bambatha Zondi: ‘n Onlangse ontdekking, Military History Journal, Vol. 12, No.4 (aanlyn), beskikbaar by: samilitaryhistory.org[Besoek 5 April 2010] Bambatha Rebellion(aanlyn), beskikbaar by: sahistory.org.za [Besoek 5 April 2010]
Vandag in die verlede verwys:
Die bewys dat die Engelse in niks anders as onderdrukking van die volke en die mineralerykdom van SA belang gestel het nie.