Malusi Gigaba, die voormalige minister van openbare ondernemings, was ‘n Gupta instrument. Hy het sy posisie misbruik, finansiële regulasies verontagsaam en die grondwet oortree toe hy toegelaat het dat die Guptas ongemagtigde kontrakte by Denel losslaan.
Só beskryf waarnemende hoofregter Raymond Zondo, die voorsitter van die staatskapingskommissie van ondersoek, die voormalige minister in sy jongste verslag.
Die verdoemende verslag sit die stappe wat die Guptas gebruik het om Denel te kaap, duidelik uiteen. Die aankoop van die Gautengse verdedigings-vervaardigingsmaatskappy, VR Laser, in 2014 was die aksie wat die knoop deurgehaak het.
VR laser is wêreldwyd bekend vir presisiewerk wat verband hou met staal sny, en ‘n kontrak wat deur Denel Land Systems aan hul toegeken was, het die vervaardiging van dele van meer as 700 Badger gevegsvoertuie, wat die ou Ratel sou vervang, in hul sakke besorg.
“Die Guptas en [hul medewerker Salim] Essa het beheer oor VR Laser geneem en vir hulleself ‘n posisie ontwerp as Denel se mees bevoorregte verskaffer van komplekse ingenieurstelsels. Dit het staalpantserplate ingesluit en om Denel se enkele en eksklusiewe vennoot te wees,” lui die verslag.
Zondo het Denel se direksie en hoofde gekap vir hul grondwetoortredings, en gesê dat die kontrakte ‘gebrekkig en onreëlmatig’ was, en dat bestuurslede wat sedert 2015 aangestel was, krimineel ondersoek en vervolg moet word vir oortreding van die Wet op Openbare Finansies en Bestuur.
Verder versoek Zondo dat daar kriminele ondersoeke moet wees teenoor dié wat Riaz Saloojee, die voormalige uitvoerende hoof van die groep, se skorsing ondersteun het.
“Die grondwet is bindend op alle staatsliggame, soos Denel, en alle besluitnemers binne Denel was verplig om die bepalings daarvan te implementeer, beide in letter en in gees.
“Ongelukkig was dit nie hoe [baie] die Denel-bestuurders, met die uitsondering van [‘n paar] dit gesien het nie. Hulle was besig om die werk gedoen te kry en het gefrustreerd gevoel oor wat hulle beskou het as ‘n onnodig lang en omslagtige besluitnemingsproses wat in die pad gestaan het om die werk gedoen te kry.
“Dus, hulle het prosedure-hoeke gesny en die heeltemal korrekte besware teen die proses wat geopper is, oortree of geïgnoreer… Al die betrokke uitvoerende beamptes wat deelgeneem het aan dié oefening, wat gelei het tot die toekenning van die rompkontrak aan VR Laser, het óf breedweg geweet dat hulle opgetree het in stryd met hul verpligting om ‘n aankopingsproses in ooreenstemming met die grondwet te bevorder, of die geredelik beskikbare materiaal geïgnoreer het wat hulle op die regte pad sou geplaas het. Vir hierdie bestuurders het die middele die doel geregverdig.”
Zondo het gesê die kaping van Denel is bewerkstellig deur die Guptas se oorname van VR Laser, deur die deelname van Gigaba en oudpresident Jacob Zuma se seun, Duduzane Zuma.
