Terwyl Mosambiek met sy grootste korrupsieverhoor in die geskiedenis worstel, word die naam van ‘n Suid-Afrikaanse vrou telkens genoem in die transaksies wat gelei het tot die sogenaamde verborge skuldskandaal van meer as $ 2 miljard.
Sy is Basetsana Thokoane, ‘n voormalige intelligensiebeampte wat in die vroeë 2000’s vir die departemente van verdediging en internasionale betrekkinge gewerk het. In 2004 het sy as woordvoerder van die destydse minister van buitelandse sake, Nkosazana Dlamini-Zuma gewerk. Daar word geglo dat sy voor 1994 in die veiligheid en intelligensie van die ANC gewerk het – dit was toe dat sy as ‘n persoon in ballingskap met haar eweknieë in die regerende party van Mosambiek, Frelimo, bande gesmee het.
Woordvoerder van die staatsveiligheidsagentskap het, na aanleiding van spioen-bewerings teen ANC-parlementslid Xiomei Havard, die verhaal van Basetsana Thokoane, woordvoerder van die SA spioenasie, ontbloot as iemand wat na bewering die kern van Mosambiek se korrupsieskandaal is.
Die verhoor van die ‘verborge skuld’, een van die grootste korrupsieskandale in Mosambiek, wat die land in ‘n ernstige finansiële krisis gedompel het en selfs die top van die staat in die verleentheid stel, het Maandag in ‘n gevangenis in Maputo geopen.
Negentien mense wat beskuldig word van afpersing, vervalsing, verduistering en geldwassery vir bedrae van etlike miljoene euro, word ondervra tydens verhore wat vir oor ‘n tydperk van byna twee maande geskeduleer is. Onder hulle is die seun van die voormalige president Armando Guebuza, Ndambi Guebuza.
Hy was teenwoordig saam met al die ander beskuldigdes tydens die verhoor wat vroeg vanoggend in ‘n tydelike hof geopen is, ‘n tent opgeslaan in die Machava-gevangenis onder hoë sekuriteit, waar hy reeds vir twee en ‘n half jaar in aanhouding is.
Die howe in die land is te klein geag om die tientalle prokureurs, getuies en 250 joernaliste wat geakkrediteer is om die saak te volg, te akkommodeer.
Tussen 2013 en 2014 het drie Mosambiekse staatsondernemings – ProIndicus, Ematum en Mam – € 1,76 miljard se lenings aangegaan, onder meer van Credit Suisse en die Russiese bank VTB om maritieme toesig-, vissery- en skeepswerfprojekte te finansier.
Daar word gesê dat hierdie operasie ‘n omvangryke onderneming van korrupsie wat tot voordeel van mense na aan die regering gestrek het, verskans het. Ndambi Guebuza word daarvan verdink dat hy as ‘n “fasiliteerder” vir sy pa, die president, opgetree het. Onder die beskuldigdes is ook die voormalige hoof van die veiligheidsdienste, Gregorio Leao.
Die saak is in 2016 geopen toe die regering onthul het dat hulle lenings aangegaan het sonder om die parlement of sy skenkers daarvan in kennis te stel. Na die skandaal het die IMF en die meeste skenkers van die land, een van die armstes ter wêreld, hul hulp opgeskort.
Maputo moes noodgedwonge ophou om sy skuld terug te betaal en sy geldeenheid, die metical, het ineengestort en die land in die ergste finansiële krisis gedompel sedert sy onafhanklikheid in 1975.
Hierdie skandaal, bekend as die ‘verborge skuld’ -skandaal, het gelei tot verskeie ander regsgedinge in die Verenigde State, Switserland en die Verenigde Koninkryk.
Die saak bring ook die huidige president, Filipe Nyusi, in die verleentheid, wat deur getuienis betrek is in ‘n deel van die saak wat in die Verenigde State ondersoek word. Hy was destyds minister van verdediging en word daarvan beskuldig dat hy geld ‘onder die tafel’ gekry het.
Afwesig in die verhoor, is die voormalige minister van finansies, Manuel Chang, wat na bewering ook miljoene in omkoopgeld ontvang het, wat laat in 2018 in Suid-Afrika gearresteer is. Hy sal uiteindelik aan Mosambiek uitgelewer word, – die Amerikaanse owerhede eis dit ook -, volgens ‘n dokument van die Suid -Afrikaanse departement van justisie.
Terwyl Mosambiek met sy grootste korrupsieverhoor in die geskiedenis worstel, word die naam van ‘n Suid-Afrikaanse vrou telkens genoem as ‘n lynpin in die transaksies wat gelei het tot die sogenaamde verborge skuldskandaal van meer as $ 2 miljard. Sy is ‘n voormalige intelligensiebeampte, wat in die vroeë 2000’s vir die departemente van verdediging en internasionale betrekkinge gewerk het. In 2004 werk sy as woordvoerder van die destydse minister van buitelandse sake, Nkosazana Dlamini-Zuma. Daar word geglo dat sy voor 1994 in die veiligheid en intelligensie van die ANC gewerk het – dit was toe dat sy as ballingskap met haar eweknieë in die regerende party van Mosambiek, Frelimo, gesluit het. Lynsey Chutel het die volledige verhaal.
